Łowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa ma 66 lat

To już dziś! Łowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa obchodzi swoje 66. urodziny. 30 listopada 1957 roku odbyło się zebranie założycielskie ŁSM.

- (…) Byłem stosunkowo młodym człowiekiem, który organizował sobie życie rodzinne i jak wielu innych pragnął mieć samodzielne mieszkanie – tak o kulisach powstania ŁSM opowiadał Stanisław Teleman blisko 30 lat temu. – Dowiedziałem się, że w urzędzie miejskim odbędzie się zebranie, które dostarczy mi bliższych informacji na ten temat. Udałem się na to zebranie popołudniem 30 listopada 1957 roku. Na sali spotkałem grupę kilkudziesięciu osób, wśród których było wielu znanych mi prawników, nauczycieli, rzemieślników i pracowników łowickich przedsiębiorstw. (…) Ku mojemu i innych zaskoczeniu – celem zebrania miało być powołanie pierwszej w mieście spółdzielni mieszkaniowej.

Pierwszy statut ŁSM został zarejestrowany w styczniu 1958 roku przez wydział handlowy Sądu Powiatowego dla Miasta Łodzi. Dokument ów wskazywał główne cele nowopowstałej spółdzielni. Należało do nich nie tylko zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych jej członków, ale także tych bytowych i kulturalnych.

Do ŁSM mogły wstępować osoby fizyczne oraz prawne. Warunkiem była wpłata wpisowego w wysokości 100 zł oraz nabycie jednego udziału za 500 zł. W tym miejscu warto przypomnieć, że średnie wynagrodzenie w 1958 roku wynosiło 1.348 zł miesięcznie.

Aby otrzymać spółdzielcze lokum, członek spółdzielni był również zobowiązany do wpłaty wkładu mieszkaniowo-budowlanego. Co ciekawe, nie musiała to być jedynie gotówka, ale honorowano także materiały budowlane oraz pracę członka spółdzielni i jego rodziny np. przy budowie bloków lub zagospodarowaniu terenu.

ŁSM kierował trzyosobowy zarząd, który kontrolowała 11-osobowa rada nadzorcza. Organy uchwałodawcze i wykonawczej ŁSM wybierane był raz na trzy lata. Prezesem pierwszej w Łowiczu spółdzielni mieszkaniowej został Jan Jakub Kotecki, właściciel zakładu fotograficznego przy ul. Zduńskiej. W zarządzie znalazł się także wiceprezes Stanisław Teleman, sekretarz Maria Tarka oraz członkowie: Maria Szajnowa i Antoni Humka.

Natomiast na szefa Rady Nadzorczej ŁSM wybrano mecenasa Antoniego Jurka. Po krótkim czasie część członków zrezygnowała i ostateczne Zarząd ŁSM wykrystalizował się w składzie: prezes Jan Jakub Kotecki, wiceprezes Stanisław Teleman i członek Edmund Kwiatkowski.

Powstanie Łowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej było pokłosiem działań ówczesnych władz miasta. Miejska Rada Narodowa w Łowiczu 19 października 1957 roku podjęła jednogłośnie uchwałę, która walnie przyczyniła się do powstania pierwszej w pelikanim grodzie spółdzielni mieszkaniowej.

Uchwała nr VIII/13/57 zobowiązała Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Łowiczu (odpowiednika współczesnego stanowiska burmistrza) nie tylko do zorganizowania mieszkaniowej spółdzielni lokatorskiej, ale także spółdzielni budowlano-mieszkaniowych. Dla członków MRN w Łowiczu reaktywacja ruchu spółdzielczego była nowością i radni tak naprawdę niewiele wiedzieli na ten temat. Pozostawili więc sobie furtkę do rozwoju spółdzielczości mieszkaniowej w jak najszerszym aspekcie.

Na październikowym posiedzeniu MRN w Łowiczu zdecydowano również o sprzedaży przyszłej spółdzielni nowobudowanego budynku przy ul. Świerczewskiego (obecnie ul. 3 Maja i ul. Warszawska) i obiektu budowlanego przy ul. Dimitrowa (obecnie ul. 11 Listopada).

Władze Łowicza szacowały, że dla zaspokojenia najpilniejszych potrzeb mieszkaniowych ciągle rozrastającego się pod względem liczby ludności miasta od ręki potrzeba 37 bloków z 18 mieszkaniami każdy. Tymczasem z funduszy miejskich w skali roku takich budynków mogło powstać góra około pięciu i to przy znacznym zadłużeniu magistratu.

Od samego początku miasto z jednej strony planowało maksymalnie ułatwić działanie spółdzielni mieszkaniowych, ale z drugiej chciało mieć wpływ na to, kto będzie mieszkał w budynkach budowanych z pieniędzy spółdzielców przy potężnym wsparciu finansowym państwa. Z tego też powodu w omawianej uchwale znalazł się zapis mówiący, iż „do spółdzielni lokatorskich mieszkaniowych w pierwszej kolejności należy kwalifikować osoby uwzględnione w liście przydziału mieszkań (komunalnych – przyp. red.)”.

Miasto deklarowało, że nowopowstałe spółdzielnie mieszkaniowe (pod koniec 1957 roku jeszcze nie wiadomo było ile ich będzie) mogą liczyć na pomoc magistratu w pozyskaniu działek budowlanych, tworzeniu dokumentacji oraz pozyskania wykonawcy generalnego budynków mieszkalnych.

Uchwała MRN w Łowiczu z 19 października 1957 roku sprawiła, że mieście nad Bzurą zawiązała się grupa osób, która była zainteresowana powstaniem Łowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Miała ona charakter lokatorski i została założona 30 listopada 1957 roku przez 44 osoby, które miały status członków-założycieli. Już rok później ŁSM miała 100 członków, a liczbę tę zwiększyła do blisko tysiąca spółdzielców w 1967 roku, gdy obchodzono hucznie 10-lecie ŁSM.

W 1961 roku zakończono budowę pierwszego osiedla ŁSM. Nosiło ono wtedy nazwę XV-lecia PRL (Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej). Dziś znane je pod nazwą Kostka. Pod koniec lat 50. XX wieku ŁSM kontynuowała budowę zespołu mieszkalnego, którego powstanie zainicjował miejski samorząd. W latach 1958-61 na dawnym placu targowym wybudowano pięć trzykondygnacyjnych budynków. Były to murowane budynki wyposażone w instalację zimnej wody i ogrzewanie piecowe. Władze ŁSM czyniły starania, aby bloki wyposażone były w instalację centralnego ogrzewania. Weto w tej sprawie wyrazili miejscy urzędnicy, którzy uznali, że c. o. w tak niskich budynkach jest nieopłacalne.

Ciepłą wodę i centralne ogrzewanie miał jedynie blok nr 20, który wyposażony był we własną kotłownię. Za jej budową stał fakt, iż na parterze tego budynku działały sklepy oraz restauracja. Ta ostatnia udanie konkurowała z popularną „Polonią” na Starym Rynku.

Dzięki powstaniu osiedla Kostka miasto wzbogaciło się o 118 mieszkań i prawie 494 mkw. powierzchni handlowej. Bloki zbudowało Przedsiębiorstwo Budownictwa Terenowego – Przedsiębiorstwo Powiatowe w Łowiczu. Na początku lat 60. XX wieku zostało ono przekształcone w Łowickie Przedsiębiorstwo Budowlane w Łowiczu.
Osiedle Kostka poszerzyło miasto w kierunku południowym. Korespondowało ono z nowym powiatowym szpitalem, który przestał „stać w polu”.

Swego rodzaju fenomenem ŁSM, która liczy sobie przecież dopiero 66 wiosen, jest to, iż w jej zasobach mieszkaniowych znajdują się… zabytkowe budowle. Chodzi tu o tak zwane kamieniczki nr 9 i 10 na Starym Rynku. ŁSM zbudowała je w 1964 roku, zamykając w ten sposób odbudowę Starego Rynku ze zniszczeń z okresu II wojny światowej. Na dwóch działkach przy głównym miejskim placu ŁSM zbudowała dwa przylegające do siebie budynki, w których znajdowało się 19 mieszkań z 42 izbami. Na parterze działał natomiast zakład fotograficzny oraz księgarnia.

Spółdzielcza inwestycja została zlokalizowana w miejscu, w którym stały przedwojenne kamienice. Zostały one zniszczone 6 września 1939 roku podczas niemieckiego nalotu bombowego na początku II wojny światowej. Hitlerowcy zniszczyli wtedy m. in. wschodnią i południową stronę Starego Rynku.

Na działce od wschodniej strony przed wojną stała kamienica, której początki datowane są na XVII wiek. Był to początkowo parterowy budynek z użytkowym poddaszem. W XIX wieku nadbudowano piętro i przebudowano jego fasadę. Z kolei na leżącej obok działce znajdowała się kamienica z XVII wieku. ŁSM rekonstrukcję zabudowy południowej pierzei Starego Rynku rozpoczęła w 1960 roku, a zakończyła ją cztery lata później.

Obie kamieniczki zostały wpisane do gminnej ewidencji zabytków miasta Łowicza. Co ciekawe, za bardziej cenną historycznie uznano kamieniczkę spod numeru 10. 29 września 1983 roku wpisano ją do wojewódzkiego rejestru zabytków. „Wyróżnienie” to nie objęło sąsiedniego budynku.

Dlaczego tak się stało, choć obie budowle powstały w tym samym czasie i praktycznie zbudowano je od podstaw? Dziś trudno na to pytanie odpowiedzieć, ale prawdopodobnie chodziło o to, iż pod numerem 10 otworzono przedwojenne sklepienie beczkowe z lunetami. Są to jednak tylko domysły autora tego materiału.
W kolejnych latach zasoby mieszkaniowe ŁSM rozrastały się coraz bardziej. W latach 1961-69 wybudowała ona pierwsze w pełni samodzielne osiedle mieszkaniowe. Był to zespół budynków o nazwie Tkaczew I następnie przemianowany na osiedle Bohaterów Walk nad Bzurą 1939 roku (obecnie Tkaczew).

Młodszym i uboższym pod względem architektoniczno-użytkowym było osiedle Tkaczew II (obecnie os. Władysława Reymonta). Powstało ono w latach 1964-1967. Potem przyszedł czas na osiedla: Wodociągowa I (obecnie Stanisława Noakowskiego) wraz blokiem przy ul. Ciemnej (lata 1969-71) oraz Wodociągowa II (obecnie Władysława Broniewskiego; powstało w 1972 roku).

Najwyższym osiedlem w Łowiczu miała być grupa budynków na osiedlu 22 Lipca. Przy obecnej ul. Stefana Starzyńskiego miały powstać 11-metrowe „wieżowce”. Na przeszkodzie stanął jednak niestabilny grunt i w efekcie 1973-77 stanęło tam 10 pięciokondygnacyjnych bloków, ale za to każdy aż z 8 klatkami i 100 mieszkaniami. W projektach technicznych nazywano je osiedlem Centrum lub zamiennie Centralną Dzielnicą Mieszkalną.

Natomiast największym powierzchniowo osiedlem miało być to, któremu patronuje Henryk Dąbrowski. W fazie projektowania zakładano, że na powierzchni 48 hektarów pomiędzy ulicą Łódzką a łowicką obwodnicą (obecnie droga krajowa nr 14) miało powstać blokowisko zasiedlone przez 10 tysięcy osób.

Wynika z tego, że nowa jednostka administracyjna ŁSM miała obejmować nie tylko obecne osiedle Dąbrowskiego, ale także Bratkowice. Wskazuje zresztą na to stara, spółdzielcza nazwa osiedla Bratkowice, które w fazie projektowania określano w dokumentacji technicznej jako „Dąbrowskiego II”.

Ostatecznie jednak w latach 1976-93 wybudowano blisko 30 budynków jako osiedle Dąbrowskiego, a w latach 1980-97 powstał zespół 44 budynków w ramach osiedla Bratkowice. Na tym ostatnim powstaje obecnie zabudowa segmentowa.

Mapę osiedli ŁSM uzupełnia osiedle Marii Konopnickiej (pierwotnie Zatorze), na którym w latach 1983-85 wybudowano 10 bloków.

Przez 66 lat istnienia największej w Łowiczu spółdzielni mieszkaniowej przewinęło się przez nią ponad 12 tysięcy spółdzielców (warto znaczyć, że chodzi tu o członków ŁSM, a niej jej mieszkańców, bo nie każdy miał i ma tytuł członkowski), a jej zasoby mieszkaniowe są obecnie domem dla prawie 8 tysięcy łowiczan.

opr. Rafał Klepczarek/ŁSM